Devlet Su İşleri Elazığ Bölge Müdürlüğünden Murat Çeliker, Fırat Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Çevre Mühendisliği Bölümünden Dr. Öğr. Üyesi Nilüfer Nacar Koçer, ve Kırıkkale Üniversitesi Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümünden Prof. Dr. Osman Yıldız’ın ‘

 Bingöl İl Merkezinde Taşkın Yayılım Alanlarının Coğrafi Bilgi Sistemleri ve HEC-RAS ile Belirlenmesi’ başlıklı çalışmaları 2020 yılında Artvin Çoruh Üniversitesi Doğal Afetler ve Çevre Dergisinde yayınlandı.

Çalışmada, Bingöl’de oluşabilecek taşkınlar ve alınabilecek önlemler ele alındı.

Çalışmanın sonuç bölümünde şu ifadelere yer verildi: “Bu çalışmada, Bingöl İl merkezinden geçen Çapakçur, Gayt ve Göynük çaylarının 2, 5, 10, 25, 50, 100, 500 ve 1.000 yıllık tekerrürlü taşkınlara ait taşkın yayılım haritaları elde edilmiştir. Sentetik birim hidrograf yöntemi ile hesaplanan taşkın piklerinin su yüzeyi profilleri HEC-RAS yazılımı ile hesaplanmıştır. Taşkın yayılım haritalarının oluşturulmasında HEC-GeoRAS ve ArcGIS programları birlikte kullanılmıştır. Burada elde edilen model sonuçlarının çalışılan bölgenin geleceğe yönelik yönetim ve planlaması için çok önemli veriler sağladığı görülmektedir. Taşkın yayılım alanlarının belirlenmesi ile bu alanlardaki yapılaşmanın ciddi taşkın riskleri taşıdığı görülmektedir.

CBS ortamında elde edilen taşkın yayılım haritaları üzerinde yapılan değerlendirmeye göre; maksimum su derinliğinin göz önüne alınan taşkın debileri için taşkın su seviyelerinin 8,12-9,62 m arasında, su yayılımının ise 635.402- 1.561.982 m2 arasında değiştiği görülmüştür. Buna göre, Bingöl kent merkezinde bazı yapıların ve önemli bir miktarda tarım arazisinin taşkın riski altında olduğu görüldüğünden, özellikle Çapakçur ve Gayt çaylarında gerekli dere ıslah çalışmalarının DSİ tarafından en kısa zamanda tamamlanması gerekmektedir. Gayt Çayı’nın memba kısmında inşa edilen Gayt Baraj’ının bu dere üzerinde oluşacak taşkınları büyük ölçüde kontrol altına aldığı görülmüştür. Buna ilave olarak, DSİ tarafından planlama çalışmaları halen devam etmekte olan Çapakçur Barajı’nın da Çapakçur Çayı’nın çalışılan bölgedeki olası taşkınları büyük oranda kontrol altına alacağı öngörülmektedir.

HEC-RAS ile yapılan hidrolik modelleme çalışmalarında Çapakçur Çay’ının sediment debisi göz önüne alınmamıştır. Nispeten yüksek oranda sediment taşıma kapasitesine sahip olan çayın taşkın kotlarını önemli derecede etkileyeceği düşünülerek yeterli sayı ve kapasitede tersip bendi ve brit yapıları inşa edilmelidir. Ayrıca, toprak erozyonuna engel olmak için havzada ağaçlandırma çalışmalarına önem verilmelidir.

Çalışma sonuçlarına göre; Bingöl İl merkezinde göz önüne alınan çaylar üzerine inşa edilen karayolu sanat yapılarının büyük taşkın debilerini geçirecek kapasitede olmadığı görülmüştür. Nitekim, 13 Nisan 2017 tarihinde Bingöl’de meydana gelen taşkının bölgedeki su yapılarına ciddi zararlar verdiği, bazı köprü ve tersip bentlerinin yıkıldığı bilinmektedir. Taşkın yayılım haritalarında görüldüğü gibi, söz konusu sanat yapılarının olduğu bölümlerde kesit daralmasından dolayı taşkın yayılımı önemli derecede artmaktadır. Dolayısıyla, bu tür yapıların dere kesiti daraltılmadan taşkın debilerine göre yeniden projelendirilmesi gerekmektedir.”