Bingöl kişi başı geliri en düşük 10 ilden biri

2019 yılında yüzde 1,8’lik daralma yaşayan Bingöl’de kişi başı gelir 4 bin 383 dolar olarak hesaplandı. Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV), 20149 yılı Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH) verilerini açıkladı. Verilere göre Bingöl, kişi başı gelirin en düşük olduğu illerden biri konumunda. Bingöl’de 2018 yılında 4 bin 698 dolar olan kişi başı gelir, 2019 yılında 4 bin 383 dolar olarak hesaplandı. Buna göre kişi başı gelirde 315 dolar azalma oldu.

TEPAV’dan yapılan açıklamada, “Türkiye’nin ulusal ölçekteki Gayrisafi Yurtiçi Hasıla (GSYH) istatistikleri, üç ayda bir Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanmaktadır. Her ne kadar son yıllarda il düzeyindeki verilerin yayımlanma sıklığı artsa da bu notun yayımlandığı tarihte 2019 il düzeyi GSYH verileri daha açıklanmamış ve bu verilerin ne zaman açıklanacağına dair bir takvim paylaşılmamıştı. Geçmiş yıllarda da yaşanan il düzeyindeki veri ihtiyacını takiben TEPAV tarafından ilk defa 2016 yılında 81 ilin GSYH değerleri gece ışıkları aracılığıyla tahmin edilmişti.

Bu güncel çalışma için yine gece ışıklarıyla 81 ilin 1992-2019 dönemindeki GSYH değerlerini tahmin ettik. 2019 özelindeki incelemelerimizde, 2019’da 2018’e kıyasla daha az sayıda ilin yüksek gelirli iller grubunda yer aldığını tespit ettik. Türkiye, 2000’lerin başında orta-düşük gelir grubundan orta-yüksek gelir grubuna sıçramıştı. Son 15 yılda ise Türkiye yüksek gelirli ülke olma hedefine halen ulaşamadı.

Gece ışıklarından yola çıkarak 2019 yılı için ortaya koyduğumuz tespitler, Türkiye’nin yüksek gelirli ülke hedefine ulaşabilmesi için büyümenin İstanbul ve Kocaeli haricindeki diğer illere yani Anadolu geneline yayılması adına yeni politikalara ihtiyaç duyulduğunu gösteriyor” denildi.

GSYH’SI EN BÜYÜK 10 İL

TEPAV İl Bazında Gayrisafi Yurtiçi Hasıla (GSYH) tahminlerine göre 2019 yılında Türkiye’nin en büyük 10 ili; İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa, Kocaeli, Antalya, Konya, Adana, Gaziantep ve Manisa olarak sıralandı. 2019 yılında Türkiye’nin büyüme hızı yüzde 0,9 iken Türkiye’nin en büyük 10 ili arasında yer alan Ankara ve Konya’nın 2018’e kıyasla sırasıyla yüzde 2,0 ve yüzde 1,8 oranında daralma yaşadığı tespit edildi. Diğer yandan ilk 10 il arasında yer alan Gaziantep ve Manisa’nın ise sırasıyla yüzde 3,7 ve yüzde 5,1 büyüme hızlarıyla hızlı büyüyen iller arasında yer aldığı görülüyor. Nitekim 2018 yılında 11’inci sırada olan Manisa, 2019 yılındaki performansı ile GSYH’si en yüksek ilk 10 il listesine giriş yaptı (bknz. Tablo 1). Türkiye’nin 2019 yılında en hızlı büyüyen illeri incelendiğinde de en hızlı büyüme oranının Manisa’da olduğu görülüyor. Manisa’yı takiben yüzde 4,0’lık hızı ile Osmaniye ve üçüncü sırada yüzde 3,7 büyüme hızı ile Gaziantep, 2019 yılında en hızlı büyüyen diğer iller olarak sıralanıyor.

EN HIZLI BÜYÜYEN 10 İL

Türkiye genelinde en hızlı büyüyen ilk 10 il sırasıyla Manisa, Osmaniye, Gaziantep, Ardahan, Hatay, Ağrı, Yalova, Kilis, Şanlıurfa ve Muş olarak listelenirken bu illerin cari dolar cinsinden yüzde 0,6 ile yüzde 3,4 arasında değişen oranlarda daralma yaşadığı görüldü.

BİNGÖL’DE 1,8 DARALMA YAŞANDI

2019 yılı GSYH tahminlerine göre GSYH’si en düşük 10 il sırasıyla Bayburt, Ardahan, Tunceli, Kilis, Gümüşhane, Iğdır, Bartın, Sinop, Çankırı ve Bingöl olarak listelendi. 2018 yılında GSYH’si en düşük 10 il listesinde yer alan Bitlis, yüzde 0,7 büyüme hızıyla GSYH’si en düşük 11’inci ile dönüşerek görece bir performans iyileşmesi kaydetti. Bingöl ise yüzde 1,8’lik daralma ile GSYH’si en düşük 11’inci ilden 10’uncu sıraya geçerek nispi bir pozisyon kaybı yaşadı.

GSYH’SI EN FAZLA DARALAN 10 İL

Türkiye genelinde GSYH’si en fazla daralan ilk 10 il sırasıyla Kayseri, Kütahya, Aksaray, Kars, Ankara, Şırnak, Bingöl, Konya, Elazığ ve Tunceli olarak sıralandı. Listede özellikle mevcut ekonomik hacimlerinin büyüklükleri ile öne çıkan Kayseri, Ankara ve Konya’da yaşanan ekonomik daralma, Türkiye’nin 2019 yılı ekonomik büyüme performansını aşağı yönde oldukça etkiledi. Zincirleme hacim endeksi TL para birimiyle sıralanan üç ildeki daralma yüzde 1,8 ile yüzde 2,7 oranında iken cari dolar cinsinden ise bu daralmanın yüzde 7,1 ile yüzde 8,0 aralığında olduğu görülüyor.

KİŞİ BAŞI GELİR DÜZEYİ ARTAN TEK İL ÇANKIRI OLDU

Nüfus değerleri de göz önünde bulundurulduğunda, 2019 yılında kişi başı gelir düzeyinde artış yaşayan tek il Çankırı oldu. Çankırı’nın kişi başı gelirini 5 bin 752 dolardan 6 bin 51 dolara yükseltmesinin ana nedeni ise nüfusunda yaşanan yüzde 9,5’luk daralma oldu. Nitekim 2018-2019 döneminde Çankırı’nın GSYH’sinin zincirleme hacim endeksine göre büyüme hızı yüzde 0,6 iken cari dolar cinsinden yüzde 4,8’lik bir daralma yaşadığı görülüyor. Çankırı’yı takiben Ardahan, Manisa, Ordu, Ağrı, Artvin, Hakkâri, Osmaniye, Kilis ve Kastamonu kişi başı gelirlerindeki değişim açısından en olumlu durumda olan diğer iller olarak öne çıktı. Ancak sıralanan bu iller de zincirleme hacim endeksine göre GSYH’lerinde pozitif bir büyüme yakalarken cari dolar cinsinden hepsinin daralma yaşadığı görülüyor. Ek olarak Manisa ve Osmaniye haricinde sıralanan illerin nüfusları 2018-2019 döneminde daralma yaşasa da dolar karşısında yaşanan görece pozisyon kaybı ile bu iller de diğer iller gibi kişi başı gelirlerinde pozitif bir artış yakalayamadı.

EN FAZLA GELİR KAYBI YAŞAYAN İL ANKARA OLDU

Kişi başı gelirde en fazla kaybın yaşandığı iller Ankara, Kayseri, Aksaray, Nevşehir, Konya, Şırnak, Kütahya, Antalya, Batman ve Karaman olarak sıralandı. Ankara’nın kişi başı geliri 12 bin 710 dolardan 11 bin 948 dolara gerilerken bu gerileme ile Ankara yüksek gelirli iller grubundan orta-yüksek gelirli iller grubuna düştü. Listede yer alan diğer 9 il ise orta-yüksek gelir düzeyinde yer almaya devam etti. Sıralanan 10 ilde de nüfus, 2018-2019 döneminde pozitif bir büyüme gösterirken kişi başı gelirdeki düşüşün başlıca nedeni ise TL cinsinden zincirleme hacim endeksi ile hesaplanan büyüme istatistiklerinin negatif olması. Bu duruma Antalya istisna oluştururken Antalya’nın TL cinsinden yakaladığı yüzde 1,3’lük büyüme oranı TL’nin dolar karşısındaki değer kaybını karşılamaya yetmediği için Antalya cari dolar cinsinden yüzde 4,2’lik bir daralma yaşadı. Kişi başı gelir düzeyinde en fazla düşüşün yaşandığı ilk 10 ilde daralmanın yüzde 7,4 ile yüzde 9,5 aralığında olduğu görülüyor.

TÜRKİYE’NİN KİŞİ BAŞI GELİRİ 9 BİN 213 DOLAR OLARAK HESAPLANDI

2019 yılında Türkiye’nin kişi başı geliri 9 bin 213 dolar olarak hesaplanırken, sadece 11 ilin sırasıyla Kocaeli, İstanbul, Ankara, Tekirdağ, İzmir, Bursa, Bilecik, Yalova, Eskişehir, Manisa ve Kırklareli’nin kişi başı geliri Türkiye ortalamasını geçti. 4 Türkiye nüfusunun yüzde 41,8’i sıralanan 11 ilde ikamet ederken bu illerdeki kişi başı gelir Türkiye ortalamasının üzerinde olsa da Türkiye nüfusunun sadece yüzde 21,0’ı yüksek gelirli illerde ikamet etmektedir. Geri kalan yüzde 79,0 ise orta gelir düzeyindeki illerde ikamet etmektedir. 2019 yılında kişi başı geliri en yüksek il 15 bin 643 dolar ile Kocaeli iken Kocaeli’ni 15 bin 183 dolar ile İstanbul, 11 bin 498 dolar ile Ankara takip etmektedir. Ek olarak kişi başı gelirinde değer olarak en fazla daralmanın yaşandığı il ise 1.212 dolarlık azalma ile Ankara oldu. Bir başka deyişle Ankara’da kişi başı gelir ortalamada 1.212 dolar düştü. İstanbul ve Kocaeli’nde de bin dolar üzerinde düşüşler gerçekleşti.

BİNGÖL’DE KİŞİ BAŞI GELİR GERİLEDİ

2019 yılında en düşük kişi başı GSYH’ye sahip 10 il küçükten büyüğe Ağrı, Van, Şanlıurfa, Bitlis, Siirt, Muş, Diyarbakır Batman, Şırnak ve Bingöl olarak sıralandı. Ağrı 3 bin 144 dolar değerinde kişi başı gelire sahip olup 2019 yılında kişi başı geliri en düşük il oldu.

Bingöl’de ise 2019 yılında kişi başı gelir 4 bin 383 dolar olarak hesaplandı.